Doanh nghiệp tư nhân là gì?

Trong nền kinh tế thị trường năng động hiện nay, doanh nghiệp tư nhân là một trong những loại hình phổ biến và dễ tiếp cận nhất cho những ai muốn bắt đầu kinh doanh. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ doanh nghiệp tư nhân là gì, hoạt động ra sao, có ưu nhược điểm gì và khác biệt thế nào so với các loại hình doanh nghiệp khác.

Mời quý độc giả cùng Sabay tìm hiểu những thông tin liên quan đến doanh nghiệp tư nhân và đặc điểm của loại hình doanh nghiệp này qua những chia sẻ sau.

Doanh nghiệp tư nhân là gì?

Theo điều 188 Luật Doanh nghiệp 2020, doanh nghiệp tư nhân được định nghĩa là doanh nghiệp do một cá nhân làm chủ và tự chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình về mọi hoạt động của doanh nghiệp. Doanh nghiệp tư nhân không được phát hành bất kỳ loại chứng khoán nào và cũng không được góp vốn thành lập hoặc mua cổ phần của doanh nghiệp khác.

Khác với các loại hình khác như công ty cổ phần hay công ty TNHH, doanh nghiệp tư nhân (DNTN) không có tư cách pháp nhân, đồng nghĩa với việc chủ sở hữu phải chịu trách nhiệm vô hạn về mọi khoản nợ và nghĩa vụ tài chính.

>>> Xem thêm: Thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại là gì?

Đặc điểm của doanh nghiệp tư nhân

Chủ sở hữu duy nhất và quyền kiểm soát tuyệt đối

Doanh nghiệp tư nhân chỉ có một người làm chủ. Chủ doanh nghiệp có toàn quyền ra quyết định kinh doanh mà không cần họp cổ đông như công ty cổ phần hay công ty TNHH một thành viên. Việc ra quyết định diễn ra nhanh, đơn giản và phù hợp với cá nhân làm chủ, đặc biệt với những người có kinh nghiệm thực tiễn cụ thể.

Không có tư cách pháp nhân

Điều này nghĩa là doanh nghiệp tư nhân không có nhân cách pháp lý tách biệt khỏi chủ doanh nghiệp. Tài sản cá nhân và tài sản DNTN không được tách bạch. Mọi hợp đồng, nghĩa vụ phát sinh đều gắn trực tiếp với cá nhân người chủ.

Trách nhiệm vô hạn

Chủ doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm toàn bộ tài sản cá nhân cho mọi khoản nợ phát sinh. Đây gọi là trách nhiệm vô hạn của chủ doanh nghiệp tư nhân. Do vậy, người muốn lập DNTN cần cân nhắc kỹ để tránh rủi ro pháp lý và tài chính.

Không được phát hành chứng khoán, huy động vốn

Doanh nghiệp tư nhân không thể phát hành cổ phiếu hay huy động vốn từ nhà đầu tư bên ngoài. Điều này hạn chế khả năng mở rộng vốn so với công ty TNHH, công ty cổ phần hay các doanh nghiệp đặc thù khác.

Ưu và nhược điểm khi lựa chọn mô hình doanh nghiệp tư nhân

Ưu điểm

Quyết định kinh doanh nhanh chóng

Chủ sở hữu là người duy nhất đưa ra mọi quyết định kinh doanh. Không cần thông qua hội đồng hay đồng thuận từ cổ đông như trong công ty cổ phần hay công ty trách nhiệm hữu hạn.

Quản lý đơn giản, ít thủ tục

So với các loại hình doanh nghiệp (tổng quát) khác, DNTN không cần thực hiện nhiều bước tổ chức bộ máy quản lý. Không bắt buộc phải có giám đốc, kế toán trưởng hay ban kiểm soát.

Dễ thành lập và thay đổi thông tin

Thủ tục thành lập doanh nghiệp tư nhân khá đơn giản. Người nộp hồ sơ chỉ cần chuẩn bị mẫu hồ sơ đăng ký DNTN và thực hiện tại Hệ thống đăng ký kinh doanh địa phương. Quá trình thay đổi địa chỉ, tên doanh nghiệp hay lĩnh vực hoạt động cũng linh hoạt hơn doanh nghiệp đặc thù khác.

Linh hoạt trong hoạt động kinh doanh

Mô hình phù hợp với các ngành nghề nhỏ, dễ điều chỉnh chiến lược theo thị trường và không cần xin ý kiến cổ đông. Doanh nghiệp tư nhân thường được chọn bởi chủ hộ kinh doanh chuyển đổi lên.

Nhược điểm

Trách nhiệm vô hạn của chủ doanh nghiệp tư nhân

Khác với các loại hình có tư cách pháp nhân, DNTN không có tư cách pháp nhân. Chủ doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm toàn bộ tài sản cá nhân nếu có rủi ro, nợ thuế hoặc kiện tụng.

Hạn chế trong huy động vốn

Do doanh nghiệp tư nhân là một hình thức cá nhân làm chủ, nên không được phát hành chứng khoán, không có cổ đông, không có nhà đầu tư góp vốn. Việc huy động vốn phụ thuộc hoàn toàn vào vốn tự có hoặc vay nợ, ảnh hưởng khả năng mở rộng quy mô.

Khó chuyển nhượng hoặc bán doanh nghiệp

Khác với công ty TNHH hay công ty cổ phần, người sở hữu DNTN không thể bán một phần doanh nghiệp. Việc bán DNTN đồng nghĩa với chuyển giao toàn bộ quyền sở hữu – cần thực hiện thủ tục chấm dứt và đăng ký mới.

Thuế doanh nghiệp tư nhân chịu trách nhiệm trực tiếp

Chủ DNTN phải kê khai và nộp thuế doanh nghiệp tư nhân, không thể tách thuế thu nhập cá nhân và doanh nghiệp như trong các loại hình tổ chức kinh tế khác.

Thủ tục thành lập doanh nghiệp tư nhân

Chuẩn bị thông tin cần thiết

Trước khi thực hiện hồ sơ, bạn cần xác định rõ:

• Tên doanh nghiệp tư nhân: Không trùng hoặc gây nhầm lẫn với doanh nghiệp khác. Có thể tra cứu trên Cổng thông tin quốc gia về đăng ký doanh nghiệp.
• Ngành nghề kinh doanh: Phù hợp với pháp luật, không thuộc danh mục cấm.
• Địa chỉ trụ sở chính: Không được đặt tại căn hộ chung cư dùng để ở.
• Vốn đầu tư: Không quy định mức tối thiểu nhưng cần phù hợp với ngành nghề dự kiến hoạt động.
• Chủ sở hữu: Là cá nhân duy nhất và chịu trách nhiệm vô hạn bằng toàn bộ tài sản cá nhân.

Soạn thảo hồ sơ đăng ký doanh nghiệp tư nhân

Hồ sơ bao gồm các tài liệu sau:

• Giấy đề nghị đăng ký doanh nghiệp tư nhân (theo mẫu tại Thông tư 01/2021/TT-BKHĐT).
• Bản sao CMND/CCCD/hộ chiếu của chủ doanh nghiệp tư nhân.
• Giấy ủy quyền (nếu ủy quyền cho người khác nộp hồ sơ).

Nộp hồ sơ đăng ký tại Sở Kế hoạch và Đầu tư

Có hai cách để nộp hồ sơ:

• Nộp trực tiếp tại bộ phận một cửa của Sở Kế hoạch và Đầu tư nơi đặt trụ sở doanh nghiệp.
• Nộp online qua hệ thống Cổng thông tin quốc gia về đăng ký doanh nghiệp.

Nhận Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp

Trong vòng 3 ngày làm việc, nếu hồ sơ hợp lệ, bạn sẽ được cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp tư nhân. Khi đó, DNTN của bạn đã được pháp luật công nhận.

Trường hợp hồ sơ chưa hợp lệ, Phòng Đăng ký kinh doanh sẽ thông báo bằng văn bản các nội dung cần sửa đổi, bổ sung trong vòng 3 ngày làm việc. Người đăng ký cần sửa đổi, bổ sung và hoàn tất hồ sơ để nộp lại.

Nghĩa vụ thuế đối với DNTN

Sau khi thành lập doanh nghiệp tư nhân, chủ doanh nghiệp phải thực hiện nghĩa vụ thuế và quản lý tài chính rõ ràng.

Sabay liệt kê một số loại thuế doanh nghiệp tư nhân bắt buộc phải đóng, bao gồm:

Lệ phí môn bài

Lệ phí môn bài là loại thuế đầu tiên mà doanh nghiệp tư nhân bắt buộc phải nộp ngay sau khi thành lập. Đây là một loại thuế trực thu, được tính dựa trên vốn điều lệ hoặc vốn đầu tư của doanh nghiệp, áp dụng cho mọi loại hình doanh nghiệp và hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh.

Ngay sau khi hoàn tất thủ tục thành lập, doanh nghiệp tư nhân cần kê khai và nộp lệ phí môn bài tại Chi cục Thuế nơi doanh nghiệp đặt trụ sở.

Hạn nộp lệ phí môn bài:

• Thời hạn chậm nhất để nộp lệ phí môn bài là ngày 30/01 hằng năm.
• Trường hợp doanh nghiệp mới thành lập, hạn nộp là 30 ngày kể từ ngày được cấp giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp.

Mức thu lệ phí môn bài (cập nhật theo Nghị định 139/2016/NĐ-CP và Thông tư 302/2016/TT-BTC):

Thuế giá trị gia tăng

Thuế giá trị gia tăng (GTGT) là một trong những loại thuế bắt buộc mà doanh nghiệp tư nhân phải kê khai và nộp trong quá trình hoạt động sản xuất – kinh doanh. Theo Điều 2 Luật Thuế GTGT năm 2008, đây là loại thuế tính trên phần giá trị tăng thêm của hàng hóa, dịch vụ từ khâu sản xuất, phân phối đến tiêu dùng.

Thuế GTGT được áp dụng trên hầu hết các hàng hóa, sản phẩm và dịch vụ mà doanh nghiệp cung cấp. Tùy theo từng loại hàng hóa, dịch vụ cụ thể, doanh nghiệp sẽ chịu một trong ba mức thuế suất hiện hành:

• 0% – Áp dụng cho hàng hóa xuất khẩu, dịch vụ quốc tế…
• 5% – Áp dụng cho các mặt hàng thiết yếu: y tế, giáo dục, nông sản chưa qua chế biến…
• 10% – Áp dụng cho đa số sản phẩm, dịch vụ còn lại trên thị trường.

Phần lớn các DNTN mới thành lập hiện nay thường lựa chọn phương pháp khấu trừ thuế GTGT – tức là tính thuế GTGT phải nộp bằng số thuế đầu ra trừ đi số thuế đầu vào được khấu trừ.

Doanh nghiệp mới hoạt động chưa đủ 12 tháng sẽ kê khai thuế GTGT theo quý.

Sau khi hoạt động đủ 12 tháng, từ năm tiếp theo, doanh nghiệp sẽ căn cứ doanh thu năm liền trước để xác định hình thức kê khai:

• Kê khai theo tháng nếu doanh thu trên 50 tỷ đồng.
• Kê khai theo quý nếu doanh thu dưới 50 tỷ đồng.

Thuế thu nhập doanh nghiệp

Theo Điều 2 Luật Thuế Thu nhập doanh nghiệp (sửa đổi năm 2014), doanh nghiệp tư nhân là một trong những đối tượng bắt buộc phải nộp thuế TNDN khi có thu nhập từ hoạt động sản xuất – kinh doanh.

Thuế TNDN phải nộp = (Thu nhập tính thuế – Quỹ khoa học & công nghệ (nếu có)) × Thuế suất TNDN

Trong đó:

• Thu nhập tính thuế = Thu nhập chịu thuế – Thu nhập được miễn – Lỗ được kết chuyển
• Thu nhập chịu thuế = Doanh thu tính thuế – Chi phí hợp lý được trừ + Các khoản thu nhập khác theo quy định pháp luật

Mức thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp sẽ được xác định dựa trên doanh thu hằng năm của doanh nghiệp:

Ngoài ra, theo Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa năm 2018, các doanh nghiệp vừa và nhỏ còn được hưởng ưu đãi thuế suất thấp hơn trong những năm đầu thành lập – nhằm khuyến khích khởi nghiệp và phát triển bền vững.

>>> Xem thêm: Quản lý doanh nghiệp là gì? 4 phương pháp quản lý doanh nghiệp phổ biến

Kết

Dù vẫn còn những giới hạn nhất định, nhưng với sự đơn giản về thủ tục, dễ dàng quản lý và phù hợp với mô hình nhỏ lẻ, doanh nghiệp tư nhân vẫn là lựa chọn lý tưởng cho nhiều cá nhân khởi nghiệp. Nếu bạn đang cân nhắc thành lập doanh nghiệp, hãy tìm hiểu kỹ và lựa chọn loại hình phù hợp nhất với định hướng phát triển của mình.

Bên cạnh dịch vụ cho thuê văn phòng, Sabay còn hỗ trợ doanh nghiệp xử lý các hồ sơ khi đăng ký kinh doanh và thành lập doanh nghiệp. Nếu bạn quan tâm các thủ tục thành lập doanh nghiệp tư nhân hoặc các loại hình khác, hãy liên hệ Sabay qua hotline 093 179 1122 để được hỗ trợ chi tiết nhé!

SABAY – ĐỒNG HÀNH BAY XA

Hotline: 093 179 1122

Trụ sở: 99 Cộng Hòa, phường 4, quận Tân Bình, TP. HCM