Trong quá trình quản lý chi phí doanh nghiệp, tiền lương luôn là khoản nhạy cảm, dễ bị lợi dụng để khai khống tiền lương nhằm giảm nghĩa vụ thuế hoặc hợp thức hóa dòng tiền. Thực tế cho thấy, nhiều doanh nghiệp đã thực hiện kê khai sai sự thật, lập chi phí ảo, gây thất thu ngân sách và làm méo mó môi trường kinh doanh.
Quy định của pháp luật về khai khống tiền lương trong doanh nghiệp như thế nào? Các chế tài pháp lý nào được áp dụng? Mời bạn đọc cùng theo dõi những chia sẻ của Sabay để hiểu thêm về nội dung này nhé!
Doanh nghiệp khai khống chi phí tiền lương, tiền công để trốn thuế thì bị xử phạt thế nào?
Xử phạt hành chính với doanh nghiệp khai khống chi phí
Theo Nghị định 125/2020/NĐ-CP, nếu doanh nghiệp khai sai dẫn tới thiếu số tiền thuế phải nộp hoặc tăng số tiền thuế được miễn, giảm, hoàn cao hơn quy định, thì sẽ bị xử phạt như sau:
- Phạt 20% số tiền thuế khai thiếu thuế theo quy định nếu việc khai sai liên quan đến chi phí ảo, chi phí không có chứng từ, không phản ánh chi trả lương thực tế.
Doanh nghiệp cần nộp lại số tiền thuế thiếu vào ngân sách và kê khai trung thực trước hoặc sau khi cơ quan thuế phát hiện. Việc tự giác bổ sung hồ sơ, kê khai lại quyết toán thuế đúng quy định có thể giảm mức phạt.
Hình thức phạt tiền theo số thuế trốn
Nếu hành vi khai khống chi phí được xác định là trốn thuế (không chỉ là khai sai), quy định xử phạt nghiêm hơn:
- Phạt tiền một lần bằng số thuế trốn theo điều 17 của Nghị định này.
- Phạt tiền từ 1,5 lần đến 3 lần số thuế trốn tùy theo số lần vi phạm và tình tiết tăng nặng.
Các tình tiết như khai sai nhiều lần, sử dụng chứng từ không hợp lệ, hoặc tái phạm có thể khiến mức phạt tăng.
Trách nhiệm hình sự khi khai khống thuế nghiêm trọng
Nếu hành vi đủ yếu tố cấu thành tội trốn thuế theo Điều 200 Bộ luật Hình sự, doanh nghiệp và người đại diện có thể bị truy cứu hình sự:
- Phạt tiền từ 100.000.000 đồng đến 500.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 3 tháng tới 1 năm nếu số tiền trốn thuế lớn hoặc đã bị xử phạt hành chính nhưng vẫn tái phạm.
Trường hợp nặng hơn có thể bị phạt tù dài hơn, tùy theo mức độ trốn thuế và hậu quả gây ra.
Cách cơ quan thuế và thanh tra lao động phát hiện chi phí lương ảo
Khi doanh nghiệp kê khai chi phí tiền lương, tiền công ảo, cơ quan chức năng như cơ quan thuế, thanh tra lao động sẽ vào cuộc để phát hiện và xử lý hành vi này. Việc phát hiện không chỉ giúp ngăn chặn gian lận thuế và chi phí ảo trong quyết toán thuế, mà còn bảo vệ quyền lợi của người lao động và đảm bảo minh bạch tài chính trong hoạt động doanh nghiệp.
Các bước kiểm tra này còn có thể hỗ trợ người lao động phát hiện mình bị “bị doanh nghiệp khai khống thu nhập” và tự bảo vệ quyền lợi của bản thân.
Đối chiếu dữ liệu thuế và thông tin cá nhân
Cơ quan thuế sử dụng hệ thống quản lý dữ liệu tập trung để so sánh:
- Thu nhập doanh nghiệp kê khai khi quyết toán thuế
- Dữ liệu mã số thuế cá nhân, căn cước công dân
- Thông tin người lao động tra cứu trên eTax Mobile
Khi xuất hiện trường hợp bị doanh nghiệp khai khống thu nhập, hệ thống sẽ đánh dấu rủi ro và chuyển sang diện kiểm tra.
Kiểm tra hồ sơ kế toán và chứng từ chi lương
Cơ quan thuế yêu cầu doanh nghiệp xuất trình:
- Hợp đồng lao động
- Bảng lương, bảng chấm công
- Chứng từ chi trả lương thực tế
Nếu phát hiện chứng từ không hợp lệ, không có chi trả thật nhưng vẫn hạch toán chi phí doanh nghiệp, khoản này sẽ bị loại khi tính thuế và xử phạt theo quy định về kê khai sai sự thật.
Phát hiện qua phản ánh của người lao động
Người lao động là nguồn thông tin quan trọng. Khi phát hiện thu nhập bất thường, cá nhân có thể:
- Phản ánh Online qua eTax Mobile khi cá nhân bị khai khống thu nhập
- Gửi kiến nghị đến cơ quan quản lý thuế địa phương
Từ phản ánh này, cơ quan thuế sẽ rà soát lại toàn bộ hồ sơ liên quan.
Đối chiếu với dữ liệu bảo hiểm và thanh tra lao động
Cơ quan thuế phối hợp với Bảo hiểm xã hội Việt Nam và thanh tra lao động để kiểm tra:
- Số lao động thực tế
- Mức lương đóng bảo hiểm
- Chi phí tiền lương kê khai thuế
Chênh lệch lớn là dấu hiệu rõ của chi phí ảo và trục lợi chi phí.
Tác động của việc khai khống chi phí đến hệ thống quản trị doanh nghiệp
Việc khai khống chi phí tiền lương, tiền công không chỉ là hành vi gian lận thuế mà còn gây tác động trực tiếp đến hệ thống quản trị doanh nghiệp. Khi chi phí bị bóp méo, mọi quyết định quản lý dựa trên số liệu tài chính đều sai lệch. Điều này làm suy yếu năng lực điều hành và tăng rủi ro pháp lý trong dài hạn.
Một số tác động chính của việc khai khống tiền lương đối với doanh nghiệp:
- Sai lệch dữ liệu tài chính: Báo cáo không phản ánh đúng chi phí doanh nghiệp, gây hiểu sai về hiệu quả hoạt động.
- Quyết định quản trị thiếu chính xác: Kế hoạch nhân sự, ngân sách, mở rộng kinh doanh dựa trên số liệu sai.
- Phá vỡ kiểm soát nội bộ: Quy trình kế toán nhân sự không kiểm tra chéo, tạo điều kiện cho chi phí ảo.
- Gia tăng gian lận tài chính: Dễ phát sinh trục lợi chi phí, hợp thức hóa dòng tiền, che giấu sai phạm khác.
- Rủi ro thanh tra, kiểm tra: Doanh nghiệp nằm trong diện theo dõi của Tổng cục Thuế, thanh tra lao động, Kiểm toán Nhà nước.
- Phát sinh truy thu và xử phạt: Bị loại chi phí, điều chỉnh quyết toán thuế, xử phạt hành chính, thậm chí xử lý hình sự.
- Suy giảm minh bạch tài chính: Hồ sơ thuế không trung thực làm mất uy tín với đối tác và cơ quan quản lý.
Người lao động phải làm gì để kê khai lại thu nhập?
Theo khoản 1 Điều 47 Luật Quản lý thuế 2019, được sửa đổi, bổ sung bởi khoản 6 Điều 6 Luật sửa đổi, bổ sung một số luật năm 2024, người nộp thuế có quyền kê khai bổ sung hồ sơ khai thuế khi phát hiện hồ sơ đã nộp có sai sót.
Cụ thể, người nộp thuế được thực hiện kê khai bổ sung trong thời hạn 10 năm, tính từ ngày hết hạn nộp hồ sơ khai thuế của kỳ tính thuế có sai sót, trong các trường hợp sau:
- Việc kê khai bổ sung được thực hiện trước khi cơ quan thuế hoặc cơ quan có thẩm quyền công bố quyết định thanh tra, kiểm tra;
- Hồ sơ khai bổ sung không thuộc phạm vi hoặc thời kỳ đang bị thanh tra, kiểm tra theo quyết định của cơ quan có thẩm quyền.
Đối với các nội dung thuộc phạm vi thanh tra, kiểm tra, người nộp thuế không được tự ý điều chỉnh mà chỉ được bổ sung hồ sơ giải trình theo quy định của pháp luật về thuế, pháp luật về thanh tra hoặc thực hiện theo kết luận của cơ quan chuyên ngành có thẩm quyền liên quan đến nghĩa vụ thuế.
Trong trường hợp người lao động bị doanh nghiệp khai khống chi phí tiền lương, tiền công, người lao động có quyền lập hồ sơ giải trình và thực hiện kê khai bổ sung hồ sơ khai thuế theo quy định tại khoản 4 Điều 47 Luật Quản lý thuế 2019 để điều chỉnh lại thu nhập cho đúng với thực tế và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình.
Hồ sơ khai bổ sung hồ sơ khai thuế thế nào?
Người nộp thuế cần kê khai trung thực và có quyền điều chỉnh khi phát hiện sai sót. Theo Luật Quản lý thuế 2019 và Thông tư 80/2021/TT-BTC, hồ sơ khai bổ sung hồ sơ khai thuế là căn cứ pháp lý để người lao động và doanh nghiệp sửa lỗi kê khai sai sự thật, bao gồm cả trường hợp bị doanh nghiệp khai khống thu nhập, khai khống tiền lương, hoặc khai khống thuế TNCN.
Hồ sơ khai bổ sung yêu cầu các tài liệu sau:
- Tờ khai bổ sung theo Mẫu số 01/KHBS, ban hành kèm theo Thông tư 80/2021/TT-BTC của Bộ Tài chính;
- Bản giải trình khai bổ sung theo Mẫu số 01-1/KHBS tại Phụ lục II ban hành kèm theo Thông tư 80/2021/TT-BTC, kèm theo các tài liệu liên quan để chứng minh nội dung điều chỉnh.
Ngoài ra, các tài liệu kèm theo có thể là hợp đồng lao động, bảng lương, chứng từ chi trả thu nhập, chứng từ khấu trừ thuế hoặc các giấy tờ hợp pháp khác phục vụ việc đối chiếu, xác định đúng nghĩa vụ thuế.
>>> Xem thêm: Chủ sở hữu hưởng lợi là gì?
Kết
Có thể thấy, quy định của pháp luật về khai khống tiền lương trong doanh nghiệp được xây dựng theo hướng tăng cường kiểm soát, nâng cao trách nhiệm của người sử dụng lao động và các bộ phận liên quan. Việc tuân thủ kê khai trung thực, chi trả lương thực tế và quyết toán thuế đúng quy định không chỉ giúp doanh nghiệp tránh rủi ro xử phạt hành chính hay truy cứu trách nhiệm hình sự, mà còn góp phần xây dựng nền tảng quản trị bền vững.
Theo dõi Sabay để cập nhật các tin tức hữu ích bạn nhé!
SABAY – ĐỒNG HÀNH BAY XA
Hotline: 093 179 1122
Trụ sở: 99 Cộng Hòa, P. Tân Sơn Nhất, TP. HCM
